Sytuacja ludności żydowskiej na ziemiach pruskich pogorszyła się w sposób widoczny już wcześniej, a nie dopiero w momencie przejęcia władzy przez nazistów w 1933 r. Na zjeździe przedstawicieli gmin żydowskich ziem pruskich pod koniec 1934 r. z ubolewaniem stwierdzono narastającą w tym regionie od blisko dziesięciu lat masową emigrację Żydów, a także rosnące powszechnie poczucie braku jakichkolwiek perspektyw na przyszłość.
Pariser Tageblatt: Artykuł z 30 grudnia 1934 o zjeździe gmin wschodnich prowincji pruskich, obradujących na temat spadku populacji i zubożenia ludności żydowskiej
Z Prus Wschodnich wyemigrowało 25 procent Żydów. Krytyczne położenie gmin.
Królewiec, 29 grudnia. Na zjeździe Związku Samorządu Prowincji gmin Prus Wschodnich, w którym uczestniczyli przedstawiciele Królewca, Olsztyna, Bartoszyc, Braniewa, Elbląga, Gołdapu, Czerniachowska, Malborka, Ostródy, Kętrzyna, Tylży i Korniewa, rabin gminy Królewiec dr Lewin naszkicował w oparciu o rozległe badania statystyczne ruchy ludności we wschodnich prowincjach pruskich. W całych Prusach Wschodnich w 1933 r. odnotowuje się spadek liczby rodzimej społeczności żydowskiej o 22 procent w porównaniu z rokiem 1924. Do tego należy jeszcze doliczyć cudzoziemskich Żydów, którzy wyemigrowali z kraju. Jeszcze w 1931 r. pracowało w 63 gminach 53 urzędników, podczas gdy w 1934 r. już tylko 56 gmin zatrudniało 29 pracowników. Przykład Elbląga, gdzie w ciągu sześciu lat urodziło się tylko jedno żydowskie dziecko, uświadomił dramatyzm warunków panujących w niektórych gminach. Ze szczególnym uznaniem wyrażono się o kilku gminach, które dlatego tylko uniknęły spadku liczby ludności, że właściciele firm zatrudnili w nich pomocników handlowych pochodzenia żydowskiego. Wielokrotnie podkreślano jednak z ubolewaniem fakt, iż zdolność podatkowa członków gmin zmalała w zakresie o wiele bardziej krytycznym, niż sama ich liczba, oraz, że przykład wielu gmin dowodziłby raczej tego, że opuścili je ich najzdolniejsi członkowie. Pomimo ciężaru trosk uczestnicy zjazdu wykazali widoczny optymizm i ogólną gotowość do pracy.
źródło: Die Verfolgung und Ermordung der europäischen Juden durch das nationalsozialistische Deutschland 1933-1945, t. 1: Deutsches Reich 1933-1937, oprac. Wolf Gruner, München 2008, dok. 149.