A jednak się bronią!
Przybyli w średniowieczu na ziemie pruskie z Rzeszy i Europy Zachodniej osadnicy właściwie powinni byli być zadowoleni z zakonu krzyżackiego. Obdarowano ich ziemią, a że nie byli zobowiązani do żadnych świadczeń, cieszyli się także wolnością osobistą. Wielu autorów niemieckich podręczników eksponuje fakt, iż niemieccy osadnicy chętnie podążali za wołaniem Zakonu. Wynika z tego, że powodów do walki z Krzyżakami raczej mieć nie mogli – w przeciwieństwie do innych: autochtonicznych chłopów pruskich, a także litewskich i polskich książąt oraz ich armii. Tym większe zdziwienie budzi zatem ilustracja w podręczniku niemieckim, którą opatrzono podpisem: „Wolni chłopi niemieccy walczą przeciwko Krzyżakom o niepodległość“. Czyżby również niemieccy osadnicy prowadzili walki z Zakonem? Zdjęcie ilustruje prawdopodobnie sytuację z XV w., pochodzi więc z okresu, kiedy nie tylko chłopi, ale i wolni Prusowie (niem: „die großen Freien“; późniejsze ziemiaństwo) i mieszkańcy miast pruskich zwrócili się przeciwko wzrastającemu uciskowi podatkowemu.
Taką zapowiedzią walki z Zakonem było utworzenie w 1440 r. Związku Pruskiego i wojna trzynastoletnia (1454-1466). Wybór akurat takiej ilustracji przez autora podręcznika zwiastuje początek odmiennej interpretacji historycznej: Zamiast koncentrować się jak dotychczas na opisie karności bądź posłuszeństwa osadników państwa krzyżackiego na pierwszy plan wysuwana jest teraz wyższa samoświadomość chłopów i ich walka z władzą zwierzchnią.
źródło: Florian Osburg (red.): Expedition Geschichte 1. Berlin, Klasse 7. Vom frühen Mittelalter bis zu den Anfängen des Absolutismus, oprac. Dieter Hallek, Frankfurt/Main 1999, s. 66.