Wieloetniczne ziemie pruskie i ich tłumacze
Na ziemiach pruskich spotykało się i spotyka nadal wiele języków i dialektów, a wśród nich: pruski, niemiecki w różnych odmianach i różnych przedziałach czasowych, ponadto litewski, polski, mazurski, a dziś także rosyjski i ukraiński. Dlatego też część znanych osobistości ziem pruskich była wielojęzyczna i zajmowała się m.in. tłumaczeniami i nauką języków. Jedną z szczególnie zasłużonych na tym polu grup ludzi byli duchowni. Do nich należał urodzony w 1764 r. na Warmii niedaleko Olsztyna Krzysztof Celestyn Mrongowiusz (Christoph Cölestin Mrongovius), działający w późniejszych latach jako pastor ewangelicki na ziemiach pruskich i w Gdańsku. Wśród jego wcześniejszych dzieł należy wymienić „Polnisches Lesebuch […] Zabawki pożyteczne, czyli: Książka elementarna dla uczących się polskiego lub niemieckiego języka, ze słownikiem i krótką gramatyką […]“. Mrongowiusz opublikował książkę w Królewcu w 1794 r. na koszt własny.
źródło: Christoph Cölestin Mrongovius: Polnisches Lesebuch, Lexikon und Sprachlehre für die ersten Anfänger mit grammatisch erläuternden Anmerkungen [...] = Zabawki pożyteczne czyli książka elementarna dla uczących się polskiego lub niemieckiego ięzyka z słownikiem i krotką grammatyką podług ustaw sławnego Adelunga, Królewiec/Königsberg 1794, http://polona.pl/item/164722/2/.