Szczęśliwe miasto
Państwo krzyżackie obejmowało nie tylko zamki warowne i wsie z osadnikami, ale także miasta. Miasta powstawały zazwyczaj u podnóży zamku, który w dość częstych przypadkach konfliktów zbrojnych miał zapewnić schronienie. Prosperujący handel i rzemiosło powodowały, że wiele z tych miast szybko rozwijało się, prowadząc rozległą działalność budowlaną i przyciągając nowych przybyszów. Rozwój miast na ziemiach pruskich postępował tym szybciej, im bardziej malała groźba wojny. Pastor i kartograf Caspar Henneberger sporządził w 1554 r. rysunek takiego szczęśliwego miasta – jednego z największych w owych czasach na ziemiach pruskich: Elbląga. Modląc się o Boże wsparcie dla miasta prosił, by jego szczęśliwy rozwój trwał jak najdłużej. Wraz z rozrostem miast rosła także pewność siebie ich mieszkańców. Wyodrębnił się patrycjat miejski, którego członkowie reprezentowali miasto na zgromadzeniach i zjazdach przedstawicieli stanów. Spowodowało to zaostrzenie konfliktów z Zakonem, które eskalowały m.in. w wojnie 1454-1466 r., a później z władcami świeckimi, księciem Prus i królem Polski. Dążenia mieszczaństwa formowały się podczas tych konfliktów na nowo: Od szczęśliwego do wolnego miasta!
źródło: Caspar Henneberger: Prospeckt der Stadt Elbing aus dem Jahre 1554.
Archiwum Państwowe w Gdańsku, sygn. V/65/56.