Z odległego Związku Radzieckiego do Kalinigradu

Na referat i dyskusję w grupie:

Przedstaw sytuację społeczno-polityczną Związku Radzieckiego pod koniec II wojny światowej.

Wytłumacz w oparciu o teksty źródłowe, jakimi odmiennymi drogami nowi osadnicy przybywali na ziemie pruskie.

Dlaczego w nowym społeczeństwie osadników nie doszło pomimo jego niejednorodności właściwie do żadnych znaczących konfliktów?

Miejsce wytęsknione: zachodnie Niemcy

Do pracy grupowej:

Jak przedstawiała się sytuacja w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej i w Republice Federalnej Niemiec w latach 50. XX w.?

Zastanówcie się, dlaczego po 1945 r. część Warmiaków i Mazurów najpierw została w starym kraju, a potem jednak zgłosiła się do wyjazdu.

Tu nie wysiadamy!

Na referat i dyskusję w grupie:

Wyszukaj, z jakich terenów nowi polscy osadnicy przybywali po 1945 r. na ziemie pruskie.

Jakie doświadczenia były ich udziałem w drodze do ziem pruskich?

Jaką zastali sytuację na ziemiach pruskich w 1945 r.?

Do odgrywania ról:

Przyjmij stanowisko nowego osadnika, który po długiej podróży dociera na miejsce jego zdaniem bardzo niegościnne. Co o tej sytuacji sądzi przedstawiciel urzędu osadniczego? Jak ustosunkowałby się do tego problemu miejscowy, niemiecki lub mazurski rolnik?

Czy myślisz, że dzieci nowych osadników mają być może zupełnie inne spojrzenie na nowe otoczenie?

Szkoły wielojęzyczne

Do pracy grupowej:

Przedstawcie ruchy migracyjne na ziemiach pruskich po 1945 r. do początku lat 60. XX w. Jakie pojawiły się w tym regionie nowe grupy ludności, a jakie go opuściły?

Uczniowie przychodzą i odchodzą – jak wpływa to na naukę w szkole? Porównaj z sytuacją społeczności szkolnej w waszej szkole.

„Zamrożone w mapie”

Do pracy grupowej:

Dokonajcie analizy mapy:

• Kiedy powstała?
• Co przedstawia?
• Dobór kolorów
• Nazwy
• Czy pokazuje przebieg w czasie?
• Jakich informacji brakuje?

Wbrew oczekiwaniom

Na pracę konkursową:

Opisz w skrócie fale migracji powrotnych osób pochodzenia niemieckiego tzw. „późnych przesiedleńców“ („Spätaussiedler“) do Republiki Federalnej Niemiec. Kto stworzył ten termin? Jaka myśl się za nim kryje?

Jaką postawę wobec późnych przesiedleńców zajmuje się w Polsce, w Rosji, na Litwie i w Niemczech?

Wyszukaj informacje o późnych przesiedleńcach, a jeśli to możliwe: wypytaj późnych przesiedleńców o ich doświadczenia w kraju pochodzenia i w Niemczech. Co mają na myśli, gdy mówią o „ojczyźnie“? Co myślą o życiu w dwóch różnych krajach/językach/kulturach?

Kto tu się właściwie „przeprowadza“?

Do pracy grupowej:

Zdjęcia nie są zrozumiałe same przez się – potrzebują dokładniejszego wyjaśnienia oraz krytycznej analizy źródłowej, zwłaszcza gdy ich tematem są kontrowersyjne wydarzenia z historii.

Wyszukajcie zdjęcia (z podręczników szkolnych, publikacji popularnonaukowych, zbiorów prywatnych, gazet itd.) odnoszące się do ruchów migracyjnych w latach 40. XX w.

• Jakie zdarzenie i jakie grupy migrantów mogłyby ilustrować?
• Spróbujcie dowiedzieć się o zdjęciach czegoś bliższego (m.in. wyszukując je w internecie): czas powstania zdjęcia, fotograf, wykorzystanie.
• Dlaczego na podstawie tego samego zdjęcia można opowiedzieć np. dwie różne historie?
• Czy filmy wideo są bardziej „obiektywne“?

Nie oglądaj się!

Do pracy grupowej:

W jakim obszarze na wyobrażonej mapie Europy film umieszcza Prusy Wschodnie (Ziemie pruskie)? Znajdź możliwe przyczyny takiego umiejscowienia.

Które zachowania repatriantów przedstawione są pozytywnie, które są ganione, albo w ogóle nie wymieniane.

Gdzie, zdaniem twórców filmu, ma w przyszłości znajdować się miejsce stałego pobytu migrantów, a gdzie nie?

Co właściwie oznacza pojęcie „repatriant”? Czy pojęcie jest trafne w odniesieniu do sytuacji migrantów?

„Wschodniopruska tragedia“

Do pracy grupowej:

Źródło w kilku miejscach nawiązuje do prowadzonej od lat 90. XX w. międzynarodowej debaty i medialnego przekazu zagadnienia “Ucieczek i przymusowych migracji (wypędzeń)”:

• Spór na temat liczby uchodźców i przymusowych migrantów (wypędzonych)
• Okoliczności ucieczek, prześladowanie uchodźców i wypędzonych (np. zatapianie okrętów)
• Udział Armii Czerwonej i innych jednostek wojskowych
• Zdjęcia ofiar i problem z ich przyporządkowaniem
• Możliwość pojednania?

Przedstawcie różne stanowiska w poszczególnych debatach. Porównajcie z przekazem w podręcznikach szkolnych waszego kraju.