Synagoga – dziś jako muzeum
To, że wybudowana w XIX w. synagoga w Wartenberg (pl.: Barczewo) przetrwała nienaruszona Noc Kryształową w 1938 r., było czystym przypadkiem. Zaledwie rok wcześniej miejscowa gmina żydowskia była zmuszona sprzedać swoje centrum życia religijnego z powodu nędzy, w którą popadła po zamachu stanu przez nazistów w 1933 r. Stąd właśnie synagoga nie znalazła się na listach Gestapo, SA i SS, na bazach których przygotowywano planowe zniszczenia i rabunki w nocy z 9 na 10 listopadAa 1938 r. W czasie II wojny światowej dawna synagoga służyła za więzienie, potem wiele lat stała pusta. W latach 70. utworzono w budynku oddział Museum Warmii i Mazur. Po kolejnych latach użytkowania przez muzea znajduje się tu dziś Galeria Sztuki “Synagoga”.
źródło: Synagoga w Barczewie/Wartenburg, fotograf: Izabela Lewandowska, 2007.